ทุกวันนี้
เรามักได้ยินการอ้างถึงสถิติในเรื่องราวต่างๆมากมาย
คิดอย่างนั้นไหมครับ
สถิติไม่ได้ใช้ในโฆษณาเพียงอย่างเดียว
ในบทความทางวิชาการ
ข่าวสารด้านต่างๆ สื่อประชาสัมพันธ์
การโต้เถียงกัน
ก็มักได้เห็นการอ้างถึงสถิติ
เพื่อสร้างความน่าเชื่อถือกัน
ทั้งแบบโพลที่รวดเร็วทันใจ
ออกเดินสำรวจกัน 2-3
วัน
แล้วนำมาประมวลผลและเผยแพร่กันแล้ว
รูปแบบคำถามที่ใช้มีทั้งปลายเปิด
ปลายปิด หรือในรูปแบบงานวิจัยทั้งจากนักวิชาการ
และบางครั้งก็บอกว่ามาจากมหาวิทยาลัย
แต่ไม่ได้เปิดเผยชื่อคนทำวิจัย
และบางครั้ง
เราอาจได้เห็นสถิติที่อ้างว่ายืนยันจากผู้ใช้
เช่น “น้ำมันถังเดียว
วิ่งจากเหนือลงใต้”
แต่ก็ไม่บอกข้อมูลทั้งหมดว่าขับแบบไหน
ความเร็วเท่าไร
หรือข้อความที่ว่า
“ได้รับการยอมรับจากแพทย์ผิวหนังทั่วโลก”
แต่ก็ไม่ได้บอกว่ากี่คน
อาจจะประเทศละคนก็น่าจะอ้างว่าทั่วโลกได้เหมือนกันนะครับ
การใช้ลูกเล่นทางสถิติแบบนี้ไม่ได้เพิ่งเกิดขึ้น
แต่มีมานานแล้ว
และมีหนังสือคลาสสิคขายดีที่เขียนถึงเรื่องนี้ไว้เมื่อ
60
ปีที่แล้ว
และปัจจุบันก็ยังเป็นหนังสือขายดีอยู่
หนังสือที่ว่าคือ
How
to Lie with Statistics มี
Darrell
Huff บรรณาธิการและนักเขียนอิสระ
ซึ่งเคยศึกษาเพิ่มเติมในสาขาจิตวิทยาสังคม
ทำให้ได้เรียนรู้เกี่ยวกับสถิติและการทดสอบทางความคิด
เป็นผู้เขียนไว้เมื่อปี
ค.ศ.1954
หรือในปี
2497
ล่าสุด
สำนักพิมพ์วีเลิร์น
www.welearnbook.com
นำมาพิมพ์ในรูปแบบภาษาไทยในชื่อ
“วิธีปั่นหัวคนด้วยสถิติ”
มีนาถกมล บุญรอดพานิช เป็นผู้แปล
และพูนลาภ อุทัยเลิศอรุณ
เป็นบรรณาธิการ
หนังสือเล่มนี้ได้บอกเล่าถึงวิธีการนำเอาตัวเลขทางสถิติมาใช้เพื่อทำให้เกิดความเข้าใจผิด
และใช้เพื่อการชักจูงใจคน
ทั้งจากฝีมือของนักสถิติเอง
หรือจากการดัดแปลง แต่งเติม
สรุปให้ง่ายเกินจริง
หรือหยิบยกมาแค่ส่วนใดส่วนหนึ่ง
จากฝีมือของนักขาย นักประชาสัมพันธ์
นักข่าว หรือนักโฆษณา
วิธีการเหล่านั้นก็เช่น
การใช้หรือเจอกับกลุ่มตัวอย่างที่ไม่เป็นกลาง,
การใช้ค่าเฉลี่ยคนละแบบ
เพื่อโน้มน้าวใจคนในสถานการณ์ต่างๆกัน,
การใช้แผนภูมิ,
การแรเงาแผนที่
ในบทสรุปของเล่ม
Darrell
Huff ได้อธิบายผู้อ่านให้ทราบถึง
“วิธีการมองสถิติจอมปลอมให้ทะลุปรุโปร่งและจัดการกับมันให้อยู่หมัด
และที่สำคัญไม่แพ้กันก็คือสอนวิธีแยกแยะข้อมูลที่น่าเชื่อถือและใช้ประโยชน์ได้จริงออกจากเล่ห์กลทั้งหลาย”
ซึ่งเขาบอกว่าสิ่งนี้เป็นจุดประสงค์ที่แท้จริงของหนังสือเล่มนี้
และถ้าจะเปรียบให้เห็นภาพแล้ว
หนังสือเล่มนี้ก็เหมือนเขาเป็น
“โจรกลับใจที่พยายามถ่ายทอดวิธีการและประสบการณ์สะเดาะกุญแจและย่องเบาในอดีตให้แก่ผู้อ่านทุกคน
เพื่อศึกษาไว้ป้องกันตนเอง”
ช่วงนี้
มีการอ้างอิงสถิติกันมากช่วงหนึ่ง
เราลองหาหนังสือเล่มนี้มาอ่านกันก็น่าจะดีนะครับ
เผื่อจะช่วยให้วิเคราะห์และแยกแยะได้ว่า
เรื่องราวที่นำสถิติมาอ้างอิงนั้น
น่าเชื่อถือและมีประโยชน์มากน้อยเพียงใด..
-----------------------------
หมายเหตุ - เผยแพร่ครั้งแรก เว็บไซต์ประชาชาติธุรกิจ วันที่ 27 กุมภาพันธ์ 2557
